Het ‘Tot Ziens Collectief’ (Tr. ‘Görüşeceğiz’) voert het afgelopen jaar de kunstwerken uit die door gevangenen in Turkije zijn gemaakt. Het collectief, dat tot nu toe bijna 200 werken heeft gedeeld, plant ook een boek- en schildertentoonstelling in Istanbul.
Schendingen van rechten in gevangenissen namen toe sinds de noodtoestand in 2016 en later de Covid-19-pandemie. Het verbod op boeken, brieven, bezoeken en ziekenzalen is ‘normaal’ geworden. Terwijl het isolement in de gevangenis met de dag toeneemt, blijven de gevangenen produceren en schrijven om het leven vast te houden. Het See you Collective, opgericht tijdens de pandemie, brengt de kunstwerken samen die in de gevangenis zijn geproduceerd.
In een gesprek met ANF Nieuwsagentschap zeiden de leden van het collectief dat in gevangenissen het leven nog steeds doorgaat en dat gevangenen contact maken met de buitenwereld dankzij wat ze produceren. Belangrijker is dat alles wat in de gevangenis wordt geproduceerd een vorm van verzet is. Het collectief, dat tot nu toe 200 werken op virtuele media heeft gedeeld, overweegt een tentoonstelling van schilderijen en boeken te organiseren. ANF sprak met het collectief over hoe ze bij elkaar zijn gekomen, wat ze tot nu toe hebben gedaan en hun plannen voor de toekomst.
Hoe is het collectief ontstaan?
Wij zijn een groep onafhankelijke individuen. Onder ons zijn familieleden van gevangenen en voormalige gevangenen. Sommige van onze vrienden zitten nog steeds in de gevangenis. We kwamen samen met een groep vrienden in het begin van de Covid-19-pandemie. We bespraken wat we konden doen om het boeken- en briefverbod in gevangenissen tegen te gaan en we besloten boeken in te zamelen voor gevangenen. We openden een pagina op virtuele mediaplatforms en riepen mensen op om deel te nemen aan onze campagne genaamd “duizend boeken, een cel” en “duizend boeken, duizend keer hoop”. Aan het einde van de campagne verzamelden we meer dan 2500 boeken en stuurden deze samen met de boeken die we ontvingen van de Mensenrechtenvereniging IHD en advocatenorganisaties.
In dat proces kwamen alle pakketten die we naar de Elazig-gevangenis stuurden terug. Ze werden verboden bevonden. Zo ernstig is de situatie. Alleen boeken uit Elazig zijn teruggekeerd, want daar zijn de omstandigheden het zwaarst en worden de meeste rechtenschendingen ervaren. In feite hebben we die campagne afgesloten door een groot aantal gevangenen te bereiken. Daarna bespraken we weer wat we moesten doen. Er zijn veel schendingen van rechten in gevangenissen, maar we wilden iets origineels doen. Want er zijn verschillende instellingen die zich bezighouden met mensenrechtenschendingen in gevangenissen. Vooral de Mensrechtenvereniging IHD, de Mensenrechtenstichting van Turkije, en de Vereniging van het Maatschappelijk Middenveld in het Strafuitvoeringssysteem.
Hoe dan ook, ondertussen gaat het leven in de gevangenissen door. Op dit gebied wilden we ons concentreren. Het collectief verricht namelijk al jaren waardevol werk op dit gebied, maar houdt zich ook bezig met schendingen van rechten. Er is sprake van een zeer serieuze artistieke en culturele input in de gevangenissen, en de mensen buiten weten hier niets van, of weten heel weinig. Hierdoor is de in de gevangenis geproduceerde kunst onzichtbaar. Ondanks alle verboden zijn er mensen die kunst proberen te maken. Met isolatie probeberen ze al gevangenen te vernietigen en onzichtbaar te maken. Het feit dat wat ze van binnen produceren, van buiten onzichtbaar is, betekent voor deze mensen dat ze “eigenlijk niet bestaan”. Dit is een zwaardere straf dan de dood. We wilden de stem zijn van de producties van de gevangenen door alle media zoals Instagram, Twitter, Facebook, webpagina, YouTube-kanaal, Spotify in virtuele media te gebruiken.
Waarom noem je je collectief ‘Tot Ziens’ ?
Gevangenen eindigen hun brieven meestal met “Tot ziens”. Ze nemen afscheid, maar ze zeggen ook “tot ziens”. Ondanks alle problemen van binnen, bevat dit bericht hoop. Omdat ontmoeten een concept is dat de hoop op omhelzing en vrijheid omvat, hebben we onszelf gedefinieerd als het Tot Ziens Collectief.
Wat heb je tot nu toe met de buitenwereld gedeeld?
Toen we voor het eerst het collectief oprichtten, was er een pandemie. Allereerst hebben we via advocaten en verenigingen lijsten gemaakt, gevangenen bereikt en hen gevraagd hun werk met ons te delen. Langzaam kwamen de antwoorden. Daarna bepaalden we dagen en thema’s om elke dag een kunsttak te promoten. We hebben tot nu toe ongeveer 200 werken gedeeld. Maar we dachten ook dat het op een gegeven moment zou eindigen?’
En is het afgelopen?
Nee, integendeel, de communicatie is verder gegroeid. We zijn begonnen met correspondentie. We kregen brieven van gevangenissen. Gevangenen begonnen contact met elkaar op te nemen over deze kwestie, en toen begonnen de families ons te bereiken. Er is tot nu toe geen onderbreking geweest. Nu hebben we besloten om een schilderijententoonstelling te organiseren om de kunstwerken beter zichtbaar te kunnen maken. We hebben genoeg schilderijen om een tentoonstelling te openen en er zullen ook boeken zijn. Dit zal plaatsvinden in Istanbul.Voorlopig gaat het werk door.
Je begon hiermee ondanks dat boeken en vele andere dingen verboden zijn in de gevangenissen, maar hoe maken de gevangenen hun werk? Is er bijvoorbeeld een verbod op schilderen of handgemaakte artikelen?
Ja, de bans gaan door. Kleurpotloden en verf zijn bijvoorbeeld verboden. Zelfs kleurpotloden zijn verboden. Er zijn ook mensen die ons vertellen dat ze aan de slag willen, maar dat niet kunnen vanwege de verboden. Als je een boek schrijft, wil je een boek, als je een dichter bent, wil je een poëzieboek, maar dat is ook verboden. Dat melden ze ons al in brieven. Als we boeken kunnen sturen, doen we dat. Veel gevangenissen hebben momenteel een verbod. We ontvingen bijvoorbeeld zelfs een foto op de binnenkant van de omslag van een theepakket van een pond.
Maken gevangenen de kleuren zelf?
Hiervoor gebruiken ze enkele soorten kruiden en etenswaren. Sommige soorten worden met verschillende mengsels in kleuren veranderd. Gevangenen proberen hun problemen met de esthetische taal van kunst uit te leggen.
Zo zei een vriend tegen ons: ‘Ik ben gestopt met het tekenen van tekenfilms, maar nadat ik over jullie had gehoord, pakte ik het weer op. Het is alleen niet een klassieke schildermethode. Het gevangenisbestuur duwt gevangenen de dood in. Toen ik over jullie hoorde, begon ik meer te schrijven en te tekenen, zeggende dat er mensen zijn die onze stemmen kunnen horen.’ Dat is precies waarom we zijn geboren, om een partner te zijn in het verzet van de gevangenen binnenin. Omdat mensen zich verzetten tegen het maken van kunst. Dat verzet bestaat niet alleen uit hongerstakingen.
Dus, wat is het effect buiten de gevangenismuren van het tentoonstellen van wat gevangenen doen?
Laten we zeggen dat wanneer een artiest zijn product geeft, zelfs als hij het op virtuele media deelt, mensen commentaar geven en interactie hebben. Opmerkingen of kritiek is een vorm van feedback. Zo zei een vriend die al jaren in de gevangenis zit en die romans schrijft, componeert en tekent, in een brief dat ‘kritiek onze grootste behoefte is. We produceren iets, maar dan doen we het in een fles en gooien het in de zee. Lijkt wat we hebben gedaan ergens op? We hebben er geen idee van. We hebben zeer, zeer beperkte feedback.’ Daarom is het voor hen erg belangrijk om verbinding te maken met de buitenwereld. In die zin willen we niet alleen virtuele media gebruiken, maar ook tentoonstellingen openen en deze stem nog verder uitdragen. Veel schrijvers, dichters, kunstenaars van dit land moesten naar de gevangenis en bleven hun werken voortzetten. Nazım Hikmet, Ahmed Arif, Orhan Kemal, Yilmaz Güney. Anderen ontdekten zichzelf in de gevangenis, zoals Ilhan Sami Çomak. Wat we kunnen zeggen is dat deze verhalen nog niet voorbij zijn, ze gaan nog steeds van binnen door. In die zin zou elk segment van de samenleving hierop moeten leunen, want niet iedereen heeft het geluk om zijn stem te kunnen laten horen. We zeggen bijvoorbeeld dat sommige uitgeverijen de werken vanuit de gevangenissen mislopen, omdat velen van hen geen verbinding of communicatie met de gevangenis hebben. De afgelopen 30 jaar hebben echter 100.000 mensen gevangen gezeten, sommigen van hen zitten nog steeds in de gevangenis en hun verhalen zijn er ook…
Het Tot Ziens Collectief is te volgen op social media: