De achternamenwet, de eerste stap naar Turkificatie

De Achternamenwet, een van de oprichtingswetten van de Turkse staat, werd aangenomen op 21 juni 1934, gepubliceerd in het Staatsblad op 2 juli 1934 en trad in werking op 2 januari 1935. De wet bepaalde dat alle mensen die binnen de grenzen van de door de Turkse staat vastgestelde gebieden woonden, verplicht waren een achternaam te dragen.

Toen de wet in werking trad, zeiden de kranten: “Niemand zal meer erkend worden op basis van klassenverschillen, iedereen kan de achternaam kiezen die ze willen.” Dit bleek echter niet het geval te zijn. De Turkse staat beëindigde de cultuur van beschrijvende bijnamen die aan de voornaam waren gekoppeld en associeerde achternamen met Turksheid. Dit gold vooral voor het Koerdische volk.

Bijna alle Koerden werden geregistreerd als Turken die op 1 januari geboren waren

Aangezien de achternamenwet bepaalde dat de achternamen die gegeven moesten worden Turks moesten zijn, kon geen enkele Koerd een achternaam in hun eigen taal aannemen. Integendeel, ze kregen namen die werden vastgesteld door de Turkse staat. Bovendien, terwijl de Koerden achternamen kregen en als Turken werden geregistreerd, stelde de Turkse staat ook hun geboortedata vast en ging door met pogingen om het verleden van de Koerden uit te wissen, niet alleen met hun achternamen, maar ook met hun geboortedata. Na de invoering van de Achternamenwet werden bijna alle Koerden geregistreerd als geboren op 1 januari.

Het Comité voor Eenheid en Vooruitgang (Ittihad ve Terakki), dat tijdens de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk sterker werd, begon eerst met sociale engineering. De belangrijkste aanval van het Comité, dat streefde naar Turkificatie van de verschillende volkeren en religieuze groepen die in het Ottomaanse Rijk bestonden, was de genocide op de Armeniërs in 1915. Van 1915 tot de oprichting van de Republiek voerde het Comité talloze aanvallen en bloedbaden uit om Armeniërs en Grieken te verdrijven en de gewenste bevolking te vestigen.

“Social engineering evolueerde tot etnische engineering”

De sociale engineering van het comité evolueerde tot etnische engineering met de oprichting van de republiek. Dr. Nazım, een van de belangrijkste Ittihadisten van die tijd, legde hun doelen als volgt uit tijdens een vergadering: “Waarom hebben we deze revolutie gemaakt? Wat was ons doel? Was het om Sultan Hamid en zijn vrienden van hun posities en stoelen te verwijderen en te vervangen? Ik wil niet geloven dat dit het geval is. Ik ben jullie vriend, kameraad en broeder geworden om Turksheid nieuw leven in te blazen. Ik wil dat de Turk en alleen de Turk in deze gemeenschap leeft en onafhankelijke soevereiniteit heeft. Laten we elementen anders dan de Turk vernietigen. Het maakt niet uit tot welke religie en sekte ze behoren, het is noodzakelijk om dit land te zuiveren van alle elementen die geen Turken zijn. Religie heeft geen waarde in mijn ogen. Mijn religie is Turan. Schaamte over ons als de volledige zuivering en zekere uitroeiing niet worden uitgevoerd! We kunnen niet blijven zitten waar we vandaag zitten. Morgen zullen ze ons bij de armen grijpen en eruit gooien. Ze zullen ons niet alleen eruit gooien, maar ook doden. De revolutie kent geen genade. Het denkt alleen aan het doel dat het wil behouden, en als er obstakels en belemmeringen zijn, vernietigt en verwijdert het ze.”

In dit proces waren er aanvallen en bloedbaden tegen andere volkeren, vooral de Koerden. Terwijl er aan de ene kant militaire aanvallen waren, waren er aan de andere kant pogingen om de bevolking te assimileren door middel van wetten zoals de Achternamenwet.

Volkstelling en Achternamenwet

Na de invoering van de Achternamenwet in Turkije namen de Koerden lange tijd geen achternaam aan, maar gingen ze door met hun leven zonder zich tot de overheidsinstanties te wenden. De Turkse staat zette honderden functionarissen in Koerdistan in om achternamen aan de Koerden te geven en hun aantal vast te stellen. Het doel van deze functionarissen was niet om de Koerden de gewenste achternamen te geven of naar hun problemen te luisteren, maar om manieren te vinden om hen te registreren en tot slaven van de Turken te maken.

En zo geschiedde. De taak van de functionarissen was om de eerste stap te zetten naar het uitwissen van het Koerdische verleden door van dorp naar dorp te reizen in Kurdistan en mensen te registreren met als geboortedatum 1 januari. Als tweede stap gaven ze de Koerden achternamen. Dit was bedoeld om de Koerden volledig een Turkse identiteit te laten aannemen. De functionarissen deden dit in overeenstemming met nationalisme, een van de grondbeginselen van de Turkse staat, en de uitspraak van Mahmut Esat Bozkurt, destijds Minister van Justitie: “In Turkije hebben rassen anders dan Turken slechts één recht, namelijk het recht om slaven van Turken te zijn.”

“Echte Turk”, “Zoon van Turk” en “Bergturk”

Koerden mochten geen achternaam aannemen in hun eigen taal. Het verbod op de Koerdische taal begon met de Achternamenwet. Een Koerd kon zelfs in het Turks zijn Koerdische identiteit niet belijden. Dit werd duidelijk vermeld in de naamverordening die destijds door het Ministerie van Binnenlandse Zaken werd uitgevaardigd. De verordening stelde expliciet: “Achternamen zoals Kürtoğlu, Arnavutoğlu [zoon van een Koerd, zoon van een Albanees], enzovoort, die verwijzen naar iemands ras, zijn verboden.”

Terwijl mensen in Turkije achternamen kozen naar eigen keuze, werden in Kurdistan achternamen gegeven volgens een lijst die beschikbaar was voor de verantwoordelijke functionarissen. De bevolking werd op geen enkele manier geraadpleegd. De Republiek, die een systeem had opgezet gebaseerd op de vernietiging van het Koerdische verleden, nam haar belangrijkste stap en gaf Koerden achternamen die vaak beledigend waren of benadrukten dat ze Turks waren.

Enkele van de specifiek aan Koerden gegeven achternamen waren Türk (Turk), Öztürk (Echte Turk), Türkoğlu (Zoon van Turk), Kantürk (Bloed-Turk), Aslantürk (Leeuw-Turk), Türkdoğan (Geboren Turk) en Dağtürk (Bergturk).