- Frankrijk
Een jaar geleden bereidde het Koerdische culturele centrum Ahmet Kaya in de Rue d’Enghien in Parijs zich voor op de protesten rond de aanslag in 2013. Op 9 januari 2013 werden PKK-medeoprichtster Sakine Cansız (Sara), de Parijse KNK-vertegenwoordiger Fidan Doğan (Rojbîn) en jeugdactiviste Leyla Şaylemez (Ronahî) elk met drie schoten in het hoofd vermoord in het Koerdistan Informatiekantoor, niet ver van het culturele centrum.
Documenten, geluidsopnames en getuigenverklaringen die duidelijk de verantwoordelijkheid van de Turkse geheime dienst MIT voor dit bloedbad aantonen, zijn aan het licht gekomen. Desondanks is er geen vooruitgang geboekt in deze zaak. Noch de Turkse noch de Franse staat deelde de informatie die ze hadden. De Franse binnenlandse inlichtingendienst (DGSI) weigert nog steeds deze informatie te verstrekken en zwijgt op de verzoeken van de onderzoeksrechters en de Koerdische gemeenschap, met het argument dat het een staatsgeheim is. Deze obstructieve houding heeft nog meer argwaan gewekt. Advocaten en Koerdische organisaties geloven dat de documenten belangrijke informatie bevatten over de activiteiten van de moordenaar Ömer Güney, die in 2016 onder verdachte omstandigheden in de gevangenis stierf. Koerdische organisaties hebben de Franse autoriteiten herhaaldelijk gewaarschuwd dat verdere aanslagen mogelijk zijn als de daders van de aanslag en hun handlangers niet worden gestraft.
Aanslag op Koerdisch cultureel centrum
Bijna tien jaar later, op 23 december 2022, waren Emine Kara (Evîn Goyî), een pionier van de Koerdische vrouwenbeweging, de Koerdische muzikant Mîr Perwer en de Koerdische activist Abdurrahman Kızıl het doelwit van een gewapende aanval buiten het cultureel centrum in het tiende arrondissement van Parijs. De aanvaller was de 69-jarige Fransman William Malet, een zelfbenoemde racist. Hij heeft een smerig verleden, maar het is niet duidelijk welke connecties hij had in de maanden of weken voor de aanslag. De moordenaar was bekend bij de Franse politie en justitie. Ondanks de overtredingen die hij had begaan, kwam hij weg met lichte straffen.
In 2016 zou hij op de terugweg naar zijn flat in Livry-Gargan (Seine-Saint-Denis) drie inbrekers zijn tegengekomen en de mannen uit Algerije en Marokko met een mes hebben aangevallen. Twee van de dieven raakten ernstig gewond. Malet stond terecht in maart 2023, na de aanval op het Koerdische culturele centrum. In het proces voor de aanval van 2016 oordeelde de rechtbank dat William Malet had aangevallen “met bewezen vijandigheid” en niet uit zelfverdediging, en verhoogde zijn straf. Malet wordt ook onderzocht voor een aanval op een migrantenkamp in Parijs in december 2021, waarbij twee mensen gewond raakten, waarvan één ernstig.
Moordaanslag of racistische aanslag?
Malet, een gepensioneerde TGV-hogesnelheidstreinmachinist, had na de aanslag op het Koerdische culturele centrum Ahmet Kaya verklaard dat hij een “pathologische haat tegen buitenlanders” had. Hij legde tegenstrijdige verklaringen af over de redenen voor de aanslag op de Koerdische gemeenschap en zei in zijn laatste verhoor dat hij “een aanslag wilde plegen”, maar verzachtte daarna zijn woorden en beweerde dat hij “sadistische fantasieën” had en de wens om zelfmoord te plegen.
Hoewel Malet later zijn verklaring corrigeerde, verwees hij aanvankelijk naar de aanslag als een moordaanslag. In het Frans wordt de term “moord” gedefinieerd als een aanval op de fundamentele belangen van de natie, een daad van geweld die de instellingen van de Republiek of de integriteit van het nationale grondgebied in gevaar kan brengen. Het Openbaar Ministerie, de autoriteiten en de media vermijden echter de term “terroristische aanslag” en gebruiken in plaats daarvan de termen “fusillade”, “racistische aanslag” of “tuerie”. “Fusillade” verwijst naar het gelijktijdig afvuren van een of meer wapens en wordt gebruikt in situaties zoals gewapende gevechten. Tuerie daarentegen wordt gebruikt in de context van massamoorden, brute scènes en dodelijk geweld. Nadat hij “moord” had gezegd, veranderde Malet zijn woordkeuze en beweerde dat hij een “niet-ideologische aanval” had gepleegd.
Het parket heeft een onderzoek ingesteld naar een racistische aanval. Op de vraag waarom hij het op Koerden had gemunt, gaf de moordenaar toe dat hij had geweten dat er een Koerdische vereniging was in de Rue d’Enghien en rechtvaardigde hij zijn daden door te zeggen: “Omdat ik niet tolereer wat ze doen met Daesh [IS] (…) ze hebben veel gevangenen genomen en ze niet uitgeleverd aan Bashar al-Assad, en wij brengen ze terug naar Frankrijk.”
Waarom wordt de aanval niet gecategoriseerd als een terroristische daad?
De advocaten van de families van de drie vermoorde Koerden en Koerdische organisaties eisen dat de aanslag wordt geclassificeerd als een “terroristische daad” en dat het onderzoek wordt uitgevoerd door het antiterreur-afdeling van het Openbaar Ministerie. Het antiterreur parket heeft de bevoegdheden en mechanismen om mogelijke connecties van de moordenaar bloot te leggen. Op 14 maart hebben de onderzoeksrechters het parket van Parijs benaderd met een vraag over de mogelijkheid om de aanslag te herkwalificeren als terroristische daad. Op 15 april kondigde het parket aan dat het de zaak ter beoordeling had doorgestuurd naar het nationale parket voor terrorismebestrijding (Parquet National Antiterroriste, PNAT). Het PNAT verklaarde toen: “Noch uit de verklaringen van de betrokkene, noch uit enig ander element van de procedure blijkt dat zijn actie was gepland en gepleegd als onderdeel van een individuele of collectieve poging om de openbare orde ernstig te verstoren door middel van intimidatie of terrorisme, ook al heeft het inderdaad een dergelijke verstoring veroorzaakt.”
De Democratische Koerdische Raad van Frankrijk (CDK-F) vindt het een dubbele moraal dat de Franse regering deze aanslag niet erkent als een terroristische aanslag. “Hoewel veel elementen wijzen op een geplande en politieke actie, heeft de politie veel vragen onbeantwoord gelaten,” zei de CDK-F in een verklaring op de verjaardag van de aanslag.
Graffiti op de Turkse ambassade
Toen Koerdische jongeren echter graffiti op de Turkse ambassade achterlieten en vuurwerk afstaken, greep de PNAT direct in en stelde een onderzoek in. Als Turkse belangen het doelwit zijn, wordt het PNAT automatisch gemobiliseerd, maar als het om Koerdische belangen gaat, wordt de zaak als een strafzaak behandeld.
Voor de Koerdische gemeenschap is het onbegrijpelijk dat de terroristische aard van de aanvallen op hen opzettelijk wordt genegeerd, hoewel de CDK-F in verschillende steden werd bedreigd, het doelwit was van rechtstreekse aanvallen en drie Koerden werden vermoord buiten de gebouwen van de Parijse vereniging.
Roussel: De Koerdische gemeenschap was specifiek het doelwit
Fabien Roussel, nationaal secretaris van de Franse Communistische Partij (PCF), verklaarde half december: “Wij willen dat er recht wordt gedaan. De zaak van het bloedbad van 2013 wordt geblokkeerd door staatsgeheimen. Wij staan erop dat het staatsgeheim wordt opgeheven. Wat de aanslag van 2022 betreft, is er tot nu toe geen definitie van een terroristische aanslag, ook al was de Koerdische gemeenschap het doelwit. We willen dat het openbaar ministerie tegen terrorisme actie onderneemt. De strijd voor rechten en gerechtigheid vereist dat alle aspecten van deze aanvallen, de daders en hun internationale partners worden blootgelegd. Ons land mag niet zwijgen en moet een einde maken aan de straffeloosheid.”
De vermiste tas
De CDK-F bekritiseert het trage tempo van het onderzoek en wijst erop dat een groot deel van het bewijsmateriaal nog niet is onderzocht: “Ondanks de alarmerende verklaringen van de aanvaller William Malet, die rechtstreeks gericht waren tegen onze vereniging, de Koerden en de PKK, heeft het antiterreur Openbaar Ministerie de zaak nog niet behandeld. De onverklaarbare verdwijning van de zwarte tas die William Malet bij zich droeg bij zijn terugkeer uit Saint-Denis doet sterk denken aan de aanwezigheid van medeplichtigen.”
Er zijn beelden opgedoken waarop te zien is hoe William Malet naar de immigrantenwijk Saint-Denis rijdt voordat hij op weg gaat naar het Koerdisch cultureel centrum. In zijn verklaring zegt Malet dat hij een aanslag wilde plegen op buitenlanders, maar hij geeft geen overtuigend antwoord op de vraag waarom hij geen aanslag pleegde in de buitenwijk van Saint-Denis of in de drukke treinstations op de ochtend van 23 december. Op beelden van bewakingscamera’s is te zien hoe hij een zware zwarte tas draagt en langzaam loopt. Om 06:42 lijkt hij in een straat op enkele meters van het station te bukken en de tijdschriften in zijn tas te stoppen. Na één minuut en 42 seconden is hij opnieuw op de beelden te zien met de tas, die hij met moeite droeg, maar niet later. Veel vragen over wat er gebeurde toen hij niet in het gezichtsveld van de camera was, moeten nog beantwoord worden.
Demonstratie op 23 december
Op 23 december 2023 zullen Koerden en mensen die solidair zijn zich vanaf 11 uur verzamelen voor het Koerdistan Informatiekantoor op Gare du Nord in Parijs om Evîn Goyî, Abdurrahman Kızıl en Mîr Perwer te herdenken en om gerechtigheid en transparantie te eisen. Op hetzelfde moment worden in andere Europese landen demonstraties gehouden. Een Europabrede demonstratie is gepland voor 6 januari 2024 in Parijs.