- België
Devriş Çimen, de Europese vertegenwoordiger van de Democratische Volkspartij (HDP), schreef een diepgaande analyse onder de titel “Samenwerken met Erdogan betekent de mensheid verkopen” voor de Zweedse krant Dagens ETC.
Het artikel gaat over de overeenkomst tussen Zweden en Finland met Erdogan’s Turkije over NAVO-lidmaatschap en de implicaties daarvan voor de Koerden. Çimen probeert de achtergrond van legitieme veiligheidszorgen, universele waarden en Koerdische bergen vanuit een Koerdisch perspectief te verklaren in de context van de Zweeds-Fins-Turkse overeenkomst. De krant ETC verschijnt sinds 2014 voor haar lezers met een links en groen wereldbeeld.
Het originele artikel is hier te vinden.
“Ik wil u eraan herinneren dat als Zweden en Finland geen stappen ondernemen om aan onze voorwaarden te voldoen, we het proces zullen bevriezen.” Dat zei de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan in Ankara op 18 juli, waarmee hij in zijn eentje de spelregels bepaalde voor de poging van Finland en Zweden om lid te worden van de NAVO. Maar kunnen Zweedse en Finse regeringsfunctionarissen het publiek uitleggen wat de “voorwaarden” van Erdoğan zijn en wat ze zullen doen om te voorkomen dat hun toetreding tot de NAVO “bevroren” wordt?
Je kunt en mag Erdoğan niet zien als iemand om mee om te gaan. Hij is een autocraat, die er niet voor terugdeinst om de Zweedse en Finse bevolking als speelgoed te gebruiken in zijn machtsspelletjes; wie is antidemocratisch; die oorlogen voert tegen de Koerden in strijd met het internationaal recht; en wie criminaliseert degenen die zich tegen hem verzetten. Met hem werken betekent de mensheid verkopen. Als u dit hoe dan ook accepteert, ontstaat er een moreel probleem dat u niet kunt wegredeneren, noch voor uw maatschappelijk middenveld, noch voor ons.
Wij, het Koerdische volk, leggen onze eigen voorwaarden niet op. Maar ik zou graag iets willen zeggen over Erdoğans ‘omstandigheden’ die onze toekomst zullen beïnvloeden. Met deze deal hebben we opnieuw onderhandelingen zien plaatsvinden over, maar niet met, de Koerden. Het is daarom des te noodzakelijker om de huidige discussies over het voorgestelde pact van Erdoğan vanuit een Koerdisch perspectief te bekijken. In plaats van te luisteren naar de stemmen van de Koerden, is er ruimte gegeven aan de dreigementen van Erdoğan en zijn poging tot chantage.
In het Koerdisch is er een spreekwoord: ‘De Koerden hebben geen andere vrienden dan de bergen’, of ‘dostên Kurdan bi tenê çiya ne’. De uitdrukking verwijst naar de staat van dreiging, voortdurende bezorgdheid over de veiligheid, verlating en isolatie die de Koerden blijven verduren. Telkens wanneer de Koerden werden vervolgd, hebben ze zich teruggetrokken in de bergen om te overleven. In hun thuisland, onder omstandigheden van uitbuiting en discriminatie, waar ze worden uitgesloten van culturele, politieke, democratische en dus universele rechten, moeten de Koerden zich verzetten. Niet alleen in hun thuisland, maar ook internationaal moeten ze zich verzetten tegen discriminerende praktijken.
Als Europese vertegenwoordiger van de Turkse Democratische Volkspartij (HDP), die meer dan zes miljoen stemmen kreeg bij de meest recente Turkse verkiezingen – meer dan de bevolking van Finland – en waarin de Koerden een belangrijke rol spelen, wil ik graag een bijdrage leveren aan dit belangrijke debat. Het is ook belangrijk om te weten dat er momenteel procedures lopen voor het Grondwettelijk Hof om de HDP te verbieden. Het grote gevaar is dat de regering van Erdoğans de rechterlijke macht, die volledig onder haar controle staat, zal gebruiken om de HDP te verbieden vóór de presidents- en parlementsverkiezingen die in juni 2023 zijn gepland.
Daarom zie ik het als een van mijn taken om artikelen te schrijven en de bezwaren te vertegenwoordigen van alle mensen die de HDP steunen. Natuurlijk hebben we het niet alleen over de stemmen van miljoenen Koerden in Turkije, maar ook over de culturele, sociale en politieke relaties van deze mensen met de Koerden in Syrië, Irak en Iran. Dit vergroot de reikwijdte van onze verantwoordelijkheid opnieuw aanzienlijk. De term “Koerdistan” moet worden gedekoloniseerd en de eisen van de Koerden voor vrijheid en democratie moeten worden gedecriminaliseerd. Alles wat Erdoğan zegt over of zogenaamd namens Koerden komt voort uit racistisch en anti-Koerdisch beleid en geniet geen enkele erkenning namens de Koerdische gemeenschap.
Erdoğan’s deal en “veiligheidszorgen”
De deal, die eind juni op de NAVO-top in Madrid werd geprezen als een doorbraak, zal Erdoğan alleen maar aanmoedigen tot verdere chantage tegen het Westen en agressieoorlogen tegen de Koerden. Erdoğan heeft nu schriftelijk vastgelegd dat hij steun kan eisen in de strijd tegen de Koerdische bevolking en de democratische oppositie. Zijn vijandige anti-Koerdische beleid wordt dus tegen hun wil ook aan Zweden en Finland opgelegd.
Beide landen zullen in de nabije toekomst toetreden tot de militaire alliantie van de NAVO. Kort na de deal op de top werd ook aangekondigd dat de VS zullen helpen bij het moderniseren van de Turkse vloot van F16-straaljagers. Eén ding is duidelijk: het in Madrid overeengekomen memorandum zal niet bijdragen aan de Turkse literatuur en de straaljagers zullen geen Turkse musea sieren, maar zullen uiteraard worden gebruikt voor de oorlog tegen de Koerden.
Dit is geen wilde beschuldiging. Integendeel, overeenstemming over de toetreding van de twee landen tot de NAVO kwam pas tot stand toen Erdoğans Turkije zijn veto opgaf – en nadat een deal was getekend waarbij Koerdische belangen en Koerdische levens opnieuw zouden worden opgeofferd.
NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg zei voorafgaand aan de top van Madrid dat de “veiligheidszorgen” die Erdoğans Turkije had geuit door zijn veto uit te spreken tegen de aanvragen voor het NAVO-lidmaatschap van Zweden en Finland “legitiem” waren. De Zweedse premier Magdalena Andersson leek ook de opmerkingen van Erdoğan te onderschrijven en zei: “We nemen de Turkse zorgen zeer serieus, niet in de laatste plaats veiligheidsproblemen in de context van de strijd tegen het terrorisme.”
Maar de verklaringen van Stoltenberg en Andersson zijn onwettig en onjuist omdat ze op een valse basis tot stand zijn gekomen. Ze hebben ongelijk omdat ze Erdoğan de vrije hand geven voor verdere repressie en oorlogen die in strijd met het internationaal recht worden gevoerd. Niets aan deze deal klopt.
We mogen niet vergeten dat historisch gezien het bestaan van de Turkse staat gebaseerd is op de genociden van de Armeniërs en Assyriërs en de ontkenning van de grondrechten van andere volkeren, vooral de Koerden. Bijgevolg hebben al diegenen die de dominante politieke cultuur van Turkije in twijfel trekken sinds de oprichting van de staat te maken gehad met gewelddadige oppositie.
De Koerden in Turkije hebben een existentieel probleem
Dit is de reden waarom de Koerden in Turkije met zo’n existentieel probleem worden geconfronteerd. De dominante politieke doctrine eist in wezen de vernietiging van alles wat niet kan worden gedefinieerd of gedefinieerd als Turks. Zo zijn het 100 jaar oude probleem over de Koerdische identiteit en het 40 jaar oude conflict tussen de Koerdische beweging en de Turkse staat beide het directe gevolg van de Turkse staatsideologie. Het probleem zijn niet de Koerden, maar de totalitaire methoden van de Turkse staatsideologie. Dit heeft een anti-Koerdisch karakter, wat ook tot uiting komt in de grondwet, die officieel iedereen die in Turkije woont dwingt tot “Turkificatie”. Dit omvat het opleggen van een bepaalde religie, een bepaalde taal, een bepaalde manier van leven en bepaalde gendernormen.
De voormalige Zweedse minister van Ontwikkelingssamenwerking Pierre Schori zei dat het NAVO-memorandum een groot succes was voor Erdoğan, een schande voor Zweden en een verraad aan de Koerden. Hij voegde eraan toe dat hij geloofde dat “de tekst door de Turken is geschreven”. Het is dus geen eerlijk akkoord tussen verschillende landen, maar de deal werd afgedwongen door Erdoğan. Dit zal verwoestende gevolgen hebben voor de Koerden en tegelijkertijd voor de democratische waarden in Zweden en Finland als het toch niet wordt opgeheven.
De Koerden maken geen deel uit van een besluitvormend orgaan met de bevoegdheid om zich af te vragen of de NAVO moet worden uitgebreid, verminderd of zelfs ontbonden. Maar ze hebben het recht om een duidelijk engagement voor internationaal recht, democratie en vrijheid te eisen, wat ook zou moeten gelden voor de Koerdische bevolking.
Geen enkele entiteit heeft het recht om universele mensenrechten te misbruiken voor eigen voordeel en winst – noch Turkije, noch de NAVO, noch de landen die een nieuw lidmaatschap van het bondgenootschap aanvragen.
Verantwoordelijkheid om universele democratische waarden te verdedigen
Ingmar Bergmans film ‘Shame’ uit 1968 levert een historische en politieke les die de huidige discussie verheldert. De film leert de kijker effectief hoe de geschiedenis vorm geeft aan persoonlijke en collectieve ethische verantwoordelijkheid in oorlogssituaties. In de film willen twee kunstenaars een burgeroorlog ontvluchten. Maar het tumult van de oorlog breidt zich uit naar hun eiland en de druk van de actualiteit dringt op alle niveaus door in hun dagelijks leven. De cynische Bergman illustreert meedogenloos de vernietiging van menselijke relaties en de onmogelijkheid om je terug te trekken in isolement.
De film richt zich op individuen en gemeenschappen, en op zowel het goede als het kwade in hen. Het gaat om individuele, ethische waarden, verschillende perspectieven, keuzes – en dus wel of niet handelen.
Toen Turkije in oktober 2019 delen van de autonome, door Koerden geleide regio’s van Noord- en Oost-Syrië aanviel onder het voorwendsel van “legitieme bezorgdheid over de veiligheid”, toonden veel mensen over de hele wereld solidariteit met de door de oorlog getroffen lokale bevolking in de steden Serekanîyê (Ras al-Ayn) en Gire Spî (Tel Abyad). Ze waren tegen de oorlog, die een enorme bedreiging vormde voor de veiligheid van de Koerden.
Op dat moment besloten Zweden en Finland een wapenembargo op te leggen aan Turkije. Andere landen hadden hun wapenexport naar Turkije symbolisch beperkt. Op deze manier werd de oorlog van Turkije, die in strijd was met het internationaal recht, aan de kaak gesteld. Dit was geen gunst aan de Koerden, maar een noodzakelijke daad – het op zich nemen van verantwoordelijkheid ter verdediging van universele democratische waarden.
Het met Erdoğan ondertekende memorandum, dat de verantwoordelijkheid van de Scandinavische landen voor het opschorten van de wapenverkoop aan Turkije veroordeelt en criminaliseert, vormt daarom een ontkenning van de geschiedenis en een ethisch falen. Als er inderdaad binnenkort een nieuwe aanval op Noord- en Oost-Syrië van start gaat, heeft de Turkse regering misschien niet de steun van Zweden en Finland gekregen, maar heeft ze in ieder geval hun stilzwijgen veiliggesteld.
Maar hoe kan iemand zo’n standpunt accepteren in het licht van de schendingen van de internationale en mensenrechten door Turkije? In die zin vestigt de Bergman-film de aandacht op een belangrijke kwestie die ons allemaal zou moeten doen nadenken over ons standpunt. De film laat parallellen zien tussen de hoofdrolspelers van de kunstenaar en het lot van mensen in Koerdistan of Turkije die de extremen van oorlog hebben meegemaakt. Miljoenen Koerden staan elke dag voor uiterst moeilijke ethische keuzes: weerstand bieden of zich overgeven? Weggaan of blijven? Om bedreigde medemensen te beschermen of de andere kant op te kijken? Of je nu je eigen leven riskeert om anderen te redden? Hoe ver moet je gaan om de in vredestijd verkondigde waarden te verdedigen? Of gewoon proberen te profiteren van de situatie?
Met de hulp van de Duitse filosoof Theodor Adorno kunnen we ons afvragen: kunnen we een correct leven leiden te midden van een verkeerd leven?
Systematische discriminatie van en onderdrukking van de Koerden
De deal van de NAVO-top belooft veel – tegen de Koerden en voor Turkije. Het is slechts het meest recente voorbeeld van hoe het anti-Koerdische beleid van de Turkse staat de Koerden systematisch discrimineert en onderdrukt. Het anti-Koerdische beleid heeft een lang historisch precedent in het Turkse staatsbeleid.
Al in 1934 keurde het Turkse parlement de “wet op gedwongen evacuatie” (İskân Kanunu) goed, die het wettelijke kader schiep voor de deportatie van de alevitische Koerden uit Dersim in 1935. Slechts twee jaar later besloot het Turkse kabinet in een geheime zitting op 4 mei 1937: “Deze keer wordt de bevolking in het opstandige gebied bijeengedreven en overgebracht naar andere gebieden. […] Als men tevreden is met alleen een offensieve actie, blijven de centra van verzet bestaan. Om deze reden, wordt het noodzakelijk geacht om degenen die wapens op de grond hebben gebruikt en gebruiken definitief uit te schakelen, hun dorpen volledig te vernietigen en hun families te verwijderen.”
“Kastijding en deportatie” (tedip ve tenkil) was de uitdrukking die werd gebruikt om de bloedbaden en aanvallen te rechtvaardigen. Iets soortgelijks gebeurt vandaag in de zogenaamde ‘veiligheidszone’. Erdoğan eist dat hij Noord-Syrië mag vestigen, gefinancierd met EU-geld. Na het besluit van de Turkse regering in 1937 werd het beleid bloedig uitgevoerd. De Koerden verzetten zich. Maar Turkse grondtroepen verbrandden honderden dorpen en duizenden burgers werden vermoord, onder wie vrouwen en kinderen. De Turkse luchtmacht bombardeerde Dersim met brandbommen en gifgas. Ongeveer 70.000 Koerden van de alevitische minderheid werden het slachtoffer van de aanslagen en ongeveer 50.000 mensen werden gedeporteerd.
In 1938 was de opstand in Dersim neergeslagen. De aanvallen van het Turkse leger, door sommigen beschreven als een ‘zuivering’, eindigden in de hernoeming van Dersim in ‘Tunceli’ of I’ron Hand’. Vanaf dat moment werden de bergen van Dersim versierd met de slogan: “Ik ben er trots op een Turk te zijn”. Geen dorp in de regio bleef gespaard voor de verwoestingen van het Turkse leger.
De bergen van Koerdistan en “Wij zijn de bergen van de Koerden”
Seyit Ali Yüce, een van de ooggetuigen die zeven jaar lang onderdak zocht in de bergen na de “zuiveringsactie” in Dersim, vertelde me over deze gruweldaden terwijl hij in ballingschap leefde, voorafgaand aan zijn dood in 2009. Hij legde uit hoe zelfs vóór de stichting van de Turkse Republiek in 1923 de provincie Dersim, het belangrijkste vestigingsgebied van de Koerdische alevieten in Oost-Turkije, werd aangevallen door de Ottomanen en er bloedbaden plaatsgevonden. In dit bergachtige gebied, dat destijds moeilijk toegankelijk was, konden de Koerdische alevieten bijna ongestoord leven volgens hun traditionele cultuur.
Maar toen de genocide in de regio begon, werd de roep om hulp van de Koerden door niemand gehoord. Zoals destijds werd gezegd, “waren de bergen de enigen die ons tegen de aanvallen beschermden.” Zowel ervoor als erna waren de bergen de plaatsen waar de Koerden bescherming kregen. Interessant is dat Seyit Ali Yüce ons vertelde dat er ook contuny verzet was tegen contuny staatsonderdrukking. Hij voegde eraan toe dat een van zijn zonen, Xalid, in 1986 stierf in de bergen van Dersim in een gevecht met het Turkse leger als lid van de PKK-guerrillastrijders. Hetzelfde geldt voor andere delen van Koerdistan, in het bijzonder voor de Koerden in Irak, die onder het Baath-regime decennialang systematisch werden afgeslacht. Alleen de bergen boden hen bescherming.
Maar nu zijn er, naast de bergen van Koerdistan, over de hele wereld “bergen” die de Koerden bijstaan – onze vrienden, bondgenoten en supporters.
Inderdaad, de ‘berg’-metafoor heeft voor Koerden een betekenis die verder gaat dan vrienden. Op het historische punt dat de strijd van de Koerden vandaag heeft bereikt, hebben veel mensen over de hele wereld de verklaring afgelegd “wij zijn de bergen van de Koerden” om te verklaren dat ze solidair zijn met de Koerden. Na de succesvolle strijd van de Koerden tegen ISIS en de bouw van het autonome project in Noord-Syrië, legden mensen en politici uit Zweden soortgelijke solidariteitsverklaringen af. Dit was zeer belangrijk, en een sterke positie om in die tijd in te nemen. Maar om een ”berg” te zijn, moet je tegen een storm kunnen.
Voor het Koerdische volk zijn dergelijke verklaringen even belangrijk als officiële verdragen. Aangezien de Koerden zijn uitgesloten van het officiële internationale recht, hebben ze geen staatshoofden die formele verdragen zouden kunnen sluiten om hun bescherming te garanderen. Om deze reden hechten de Koerden grote waarde aan woorden en morele standpunten. Het is het resultaat van hun traditie dat de Koerden op woorden vertrouwen wanneer ze worden uitgesproken, en van alle politieke actoren een fatsoenlijke houding eisen.
De eis van de Koerden dat Zweden en Finland stelling nemen tegen de dreigementen van Erdoğan is gebaseerd op deze traditie van vertrouwen en morele verantwoordelijkheid. We zullen de komende dagen ontdekken of de democratische en humanistische waarden van beide landen ervoor zorgen dat ze echt als “bergen” kunnen worden beschouwd.
De NAVO-deal zal “legitimiteit” creëren voor onwettige handelingen
Turkije is het land dat in de geschiedenis van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens het vaakst is veroordeeld voor het schenden van de universele mensenrechten – gevangenissen, arrestaties, politieke gevangenen, martelingen, onopgeloste moorden, mishandeling, schendingen van rechten, enzovoort.
Erdoğan vertrapt democratische waarden in Turkije, muilkorft journalisten en critici, en verklaart alle legitieme politieke tegenstanders – vooral de Koerden – tot terroristen om hen gevangen te kunnen zetten. Volgens gegevens van het Turkse ministerie van Justitie in november 2021, zitten de 383 gevangenissen van het land vol met een capaciteit van meer dan 110%, terwijl Turkije het hoogste opsluitingspercentage heeft van alle landen van de Raad van Europa, uitgezonderd Rusland. Dit heeft ernstige gevolgen voor de gedetineerden.
Onder de gevangenen bevinden zich tienduizenden politieke gevangenen, waaronder minstens 4000 leden van de HDP-partij, zoals de voormalige medevoorzitters Figen Yüksekdağ en Selahattin Demirtaş, en veel parlementsleden en burgemeesters. De regering van Erdoğan wil bovendien de komende vijf jaar meer dan 100.000 nieuwe plaatsen achter de tralies creëren door tal van nieuwe gevangenissen te bouwen. Dit alles gebeurt onder het mom van zorgen over de Turkse veiligheid.
In plaats van nu toe te geven aan de chantage van Erdoğan, zou het juister zijn als de westerse mogendheden een tegeneis zouden doen: “Creëer democratische omstandigheden in uw land waar mensen en de oppositie niet systematisch worden vervolgd en willekeurig worden gestraft.”
Door hun politieke strijd hebben de Koerden hoop en geloof gecreëerd in een pluralistisch, vrij, democratisch, ecologisch model, gebaseerd op de bevrijding van vrouwen en waar ze ook wonen. Hun strijd voor een leven van vrijheid en waardigheid vormt geen bedreiging voor Turkije of iemand anders. Integendeel, de dreiging komt van autocraten en degenen die onze gemeenschappelijke universele waarden in gevaar brengen om hun macht te behouden of uit te breiden. Onder zulke figuren vinden we Poetin, Modi en Bolsonaro, en een andere is Erdoğan, die ons allemaal een nationalistisch, islamistisch, antidemocratisch en anti-Koerdisch wereldbeeld oplegt.
De beweringen van internationale actoren dat Turkije “legitieme veiligheidszorgen en het recht om terrorisme te bestrijden” heeft, zijn manipulatief, een instrument dat willekeurig door Erdogan’s Turkije wordt gebruikt om de legitieme rechten van de Koerden en andere volkeren die in vrede en vrijheid willen leven, te ondermijnen. Deze NAVO-deal zal “legitimiteit” creëren voor onwettige acties.
Onderdrukkers kunnen geen legitieme bezorgdheid over de veiligheid uiten tegen degenen die ze onderdrukken. Integendeel, wij onderdrukte volkeren hebben veiligheidszorgen die door iedereen moreel, politiek en juridisch moeten worden ondersteund. Het is de ontkenning van Koerdische rechten en het assimilatiebeleid van de dominante staten in de regio, met name de Turkse staat, die leiden tot onwettige en vijandige repressie. De aanvallen van Turkije op en bezetting van overwegend Koerdische regio’s in Noord-Syrië en Noord-Irak zijn een directe uitdrukking van dit beleid.
In de Turkse literaire kringen wordt in Bergmans film vaak verwezen naar de volgende regels. Op de vraag “Het gaat slecht, hoe is de wereld te redden?”, horen we het volgende antwoord: “Jammer. Alleen schaamte kan de wereld redden.” Het is de morele en politieke verantwoordelijkheid van de samenleving in Zweden en Finland, maar ook van de hele westerse gemeenschap, om Erdoğan ons niet verder te laten chanteren.