Het is even schrikken. Als politici zeggen wat ze denken en doen wat ze zeggen… ‘Santo Egoismo’… ‘Greed is good!’ … dan moet ik me even herpakken… Ik ben zo gewend aan wollige taal… aan geknoei, aan woord-rot, aan dromerige vergezichten… Ik ben gewend aan wegfilteren… Ik sta daarin niet alleen. 90 % van de Republikeinen weet ook wel dat Trump staat te liegen, maar ik hoor ze denken: ”Trump is wel ‘ónze schoft’”. En alles is wel gezegd met een meeslepende snik van groot aangedaan leed. Amerika is in diepe shit…
Ja ja… maar in het broeierige Italië van 1922 durfde een politicus het beestje wél bij de naam te noemen: ‘Santo Egoismo’, het heilige zelfbelang, dat was de innerlijke stuwing achter het brute, nationale geweld van die dagen… Dat werd het pre-fascistische gedachtengoed. Ja, ‘fascistisch’ mag je dat wel noemen, de drap waarin de roomse moederkerk en het nationale onderbuikgevoel elkaar in die jaren vonden. Italië had behoefte aan een rel. Aan mannen die op het slagveld de aarde doordrenken met hun bloed. Volgens Gabriele D’Annunzio was er geen andere weg: de jonge staat Italië ontbrak het nog aan een bloederige oorlog, om zo haar identiteit te ankeren. Hij greep iedere kans met beide handen aan om dat ‘heilige’ bloedvergieten te verheerlijken.
Het gebrek aan innerlijke samenhang moest worden gecompenseerd. Maar de innerlijke leegte van een nationale identiteit is nooit te verzadigen. Die honger blijft. Net als de Turks-Islamistische identiteit drijft op een angstige duizeling. De nationale Turkse trots, gedragen door een diepe, historische ontkenning. Erdogan, groot genoeg om een miezerige, regionale etterbak te zijn. Te klein om z’n zaakjes op orde te krijgen. Geritsel met de EU, gesjoemel met Rusland, gedoog-dingetjes met jihadistische moordbrigades in Afrin… ‘Greed is good’? Santo Egoismo?… Nee, dat hoor je Erdogan niet zeggen… zijn daden flankeren een smartelijk soort nationale gekwetstheid, een existentiële strijd.
Ook de republikeinse partij in Amerika (de GOP) is verwikkeld in een existentiële hysterie, totaal bereid om het land en haar bondgenoten naar de afgrond te slepen. Wat is de rol van religie, van godsdienst, in dat alles? Nogal wat. Religie… de universele ‘sjoemel software’ van de hallucinante oorlogsmachine. Religie, de drijvende kracht om jonge mannen rijp te maken om zich te geven voor ‘de grotere zaak’. Zo maakt de religie in Amerika en in Turkije weer overuren…
Ook in Rusland. Bij dat land moet je de wonderlijke gang van zaken wel even erbij betrekken, namelijk dat in de Sovjet tijd, onder Stalin, de hele top en het kerkelijke kader van de Russisch Orthodoxe kerk integraal is uitgemoord en vervangen door trouwe staatsambtenaren… en je een tandeloze staatskerk ziet ontstaan zonder enige inspiratie van bovenaf, of juist top-down, maar dan aangestuurd vanuit de seculiere, anti-religieuze Sovjet-staat… En die lineage is tot op de dag van dag actief…
Ach ja, in de meeste godsdienstige top-down organisaties is het – historisch gezien – ook nooit veel anders geweest. Altijd gedoe om de macht. De Koran, zo wordt beweerd, was een tot op de letter gedicteerd, goddelijk boek… Maar de opvolgingskwestie van De Profeet, de selectie van de volgende kalief, dat was door de eeuwen heen wel een knoeierig gedoetje, en ja, dan rolt daar met de regelmaat van de klok het hoofd van de zittende kalief of een kandidaat Kalief. Van een afstandje gezien denk ik soms: tja, het hoort er gewoon een beetje bij?!
Het gemis aan morele relevantie werd wel ruimschoots gecompenseerd door brute slagkracht. En dat werkt wel. Darwinistisch gezien is de meest succesvolle religie, de ‘sjoemel software’ die het verschil maakt op het slagveld… Want de stem van de onderliggende partij wordt daar tot zwijgen gebracht. Denk even aan wat De Profeet deed met alle Joodse mannen van Quoresh… ( lees er even die passages op na). Wat blijft zijn: het roofbruidje Aisha die De Profeet zich had toegeëigend, en het beeldschone bruidje van de adoptiezoon van de profeet, die hij later moest afstaan aan zijn adoptievader – Zijn Naam Zij Geheiligd.., die zijn welgevallige oog op haar had laten vallen.
‘Something‘s rotten in the state of Allah!’ Dat schreef Shakespeare al… Nee, dat was ‘…in the state of Denmark’… Tja, de christelijke kerk lustte er ook wel pap van: Zo vermoordde de Deense koning Christian II al zijn opstandige edelen. Dat was 7 november 1520, de nacht na het verzoeningsfeest – dat alles goed onderbouwd, en op advies van zijn vertrouweling, de kardinaal. Daar rustte de pauselijke zegen op.
Dat brengt me bij het punt om nog even wat recht te zetten. Door de eeuwen heen profileert de islam zich als dé partij die het hardst de klappen moest incasseren van dat verdorven christendom… Maar dat is een beetje te veel eer, want dit gaat toch even voorbij aan de historische fact checking, namelijk dat religies geneigd zijn om – als het even kan – vooral intern de meest brute afrekeningen te verrichten. Ja ja, en die kruistochten dan??… Hold your horses!! Natuurlijk, de Moren kregen klop bij Jeruzalem… Maar het concept ‘kruistocht’… de eerste kruistochten waren gekeerd tegen de eigen christelijke ‘afvalligen’… Zo werkt dat… Christenen vervloeken vooral Christenen. Moslims vermoorden Moslims… All in the family… Zoals in de sovjet-heilstaat de Bolsjewieken eerst de vijand binnen de eigen communistische gelederen opspoorden en ze die vervolgens massaal afmaakten. Voor een minderheidsstandpunt was er geen plek.
De eerste kruistochten waren dus gericht tegen… niet tegen de Moslims… Nee, ze waren gericht tegen de Katharen. Die massale interne afslachting, met het kruis in de hand, werd zo gaandeweg de norm voor veel triomfantelijk vertoon. Later pas rukten de christelijke gelederen op naar Jeruzalem – een klusje vol jeugdig enthousiasme, maar ook met veel mitsen en maren. De hele operatie leidde er wel toe dat uiteindelijk Constantinopel viel, onder de bezielende inzet van Mehmed II, die de geroofde, Servische kinderen had ingelijfd in zijn heilige ‘militaire operatie’, als geduchte slaafsoldaten.
De huidige tussenstand in de lappendeken van nationale grenzen is zeker arbitrair te noemen. En wat we uitleggen als de ‘nationale soevereiniteit’, dat is vaak ook nogal losjes geïnterpreteerd vanuit de voordeeltjes op korte termijn. Hongarije bijvoorbeeld, dat graag deel wil zijn van een groter EU gebeuren, maar ook haar lokale nepotisme behouden en haar roofhonger kunnen uitleven op haar burgers… Tja…
Er heerst een soort existentiële kramp in de afzonderlijke natiestaten. En terecht: want eenmaal onder de voet gelopen is er geen hogere autoriteit om nog even bij aan te kloppen. Dat weten de Koerden maar al te goed… Gelegitimeerd door het Sykes-Picot pact, werd hun land verdeeld over de vier omringende natiestaten, als een pakje sjek onder vier goede vrienden, en hebben veertig miljoen Koerden het tot op de dag van vandaag heel moeilijk.
Maar onder de partijen die destijds de Koerdische buit onderling hebben verdeeld, is het ook nooit meer echt rustig geworden. Er heerst daar een soort nationale paranoia, een vaag, knagend bewustzijn dat de beulen van nu zomaar ook de verliezers van morgen kunnen zijn. Voorbeelden te over. Er ontstaat dan een soort hyper gevoeligheid voor heilige verontwaardiging, gecombineerd met een desensitisering voor de dingen die er toe doen, de grote uitdagingen van deze tijd.
De AKP in Turkije, maar ook de GOP in Amerika, zij voeren een hopeloos achterhoedegevecht. Beiden met de rug naar de toekomst. Beiden zijn meer dan slechts een gevaar voor zichzelf, ze zijn ook een symptoom van de ziekte van onze tijd: het hardnekkige, naar binnen gekeerde gripverlies op de realiteit… Turkije, een kleine etterbak die nooit wat heeft voorgesteld en nooit iets meer gaat worden dan een naargeestig straatschoffie, en Amerika, de leider van de ‘vrije’ wereld, Amerika, dat hard op weg is om zich irrelevant te maken, vanuit een soort kinderlijk verlangen naar zelfdestructie.
Waar kan ik heen met dat alles? Moet ik te rade gaan bij het oprecht beleefde eigenbelang?
Of moeten we het uit een ander vaatje gaan tappen? Maar wat dan?
Populistische oplossingen waar echt niemand op tegen kan zijn, die hebben bewezen gedienstig te zijn om alles en iedereen naar de verdommenis helpen. We zitten er wel even mooi mee. Hoe nu verder? Ik voel die bui al hangen: Brandolini’s law. Wat er in het kort op neerkomt dat het eigenlijk geen doen is om je tegen de vloed aan hysterische, onbewezen onzin te weren.
Wat nog eens wordt versterkt door de toenemende stuwkracht en precisie om deze zaken over ons uit te rijden, puttend uit een machtige, digitale giertank. Ik blijf ‘m lastig vinden.
Auteur: Paul terlunen