- Turkije
Bij de opening van het parlement kondigde het Turkse staatshoofd en regeringsleider Tayyip Erdoğan aan dat er zo snel mogelijk een nieuwe grondwet voor Turkije zou worden geschreven. Öztürk Türkdoğan, vicevoorzitter van oppositiepartij HEDEP en bekend mensenrechtenadvocaat, riep op tot een nieuwe grondwet voor Turkije en Noord-Koerdistan gebaseerd op pluralisme, participatie en menselijke waardigheid, en zei dat dit een kans is voor het land. HEDEP heeft al een ontwerp voor zo’n grondwet opgesteld.
“Het leger en de AKP dwongen hun grondwet af in een noodtoestand”
Het parlementslid Türkdoğan is verantwoordelijk voor de HEDEP Commissie voor Wetgeving en Mensenrechten. In een interview met ANF benadrukte hij de urgentie van een compleet nieuwe grondwet om de problemen van het land op te lossen. “De huidige grondwet is geschreven door de generaals van de staatsgreep van 1980 en werd afgedwongen onder de staat van beleg. Het is een merkwaardig feit dat de grondwetswijziging die in 2017 het presidentiële model invoerde, er ook doorgedrukt werd door de AKP onder noodtoestand. In feite is de regering niet tevreden met de grondwet die ze zelf heeft gemaakt, maar ik denk dat de essentiële vraag is naar wat voor soort grondwet de regering hier op zoek is.”
“Het proces van het maken van een grondwet is een kans”
Türkdoğan zei dat nadat de AKP in de jaren 2000 aan de macht kwam, ze intellectuelen opdracht gaf om een ontwerpgrondwet op te stellen en dat na de verkiezingen van 2011 de vier partijen in het parlement een verzoeningscommissie vormden om ongeveer een jaar aan een ontwerpgrondwet te werken.
“Als resultaat van dit werk werden ze het eens over ongeveer 60 artikelen over individuele rechten en vrijheden, fundamentele rechten en vrijheden. Het bestuurssysteem van de staat, d.w.z. of het een strikt gecentraliseerde of een gedecentraliseerde staat moest zijn, werd besproken, net als de vraag of onderwijs in de moedertaal al dan niet gratis moest zijn. De nieuwe grondwet was eigenlijk een kans, want in 2013 begon een ‘dialoogproces’. In landen als Turkije, d.w.z. in landen die hun conflict- en oplossingsprocessen nog niet hebben afgerond en die op een zijspoor zijn beland, vormen grondwetgevende processen ook een kans. Met andere woorden: tijdens het grondwetgevend proces heeft men de kans om de meest fundamentele problemen aan te pakken.”
“De problemen kunnen niet worden opgelost met een rigide gecentraliseerd systeem”
De advocaat zei dat “het meest fundamentele probleem van Turkije de Koerdische kwestie is. De Koerdische kwestie kan niet opgelost worden door een rigide gecentraliseerd staatssysteem. Het kan alleen opgelost worden met gedecentraliseerde modellen waarin de bevoegdheden van lokale overheden versterkt worden – sommigen noemen het democratische autonomie, anderen noemen het autonomie, sommigen noemen het lokale overheden met bevoegdheden. Dergelijke structuren werden voorzien in de ontwerpgrondwet van 1921. Daarom moet het proces van het maken van een grondwet in deze geest worden benaderd. De president heeft dit verklaard, maar hij moet er nog een vervolg aan geven. We herinneren hem hieraan en dringen er bij hem op aan dit te doen. Een nieuwe grondwet, een burgerlijke grondwet, is allemaal goed en wel, maar wat voor grondwet willen we hebben? Als dit gaat over het gezinsmodel of resulteert in een nog meer rigide, gecentraliseerd staatsbestel, dan blijven we natuurlijk weg. Maar als het erom gaat dat we eerst aan tafel gaan zitten, samen over de grondwet praten en beslissen wat we willen, dan zijn we er natuurlijk bij.”
“We zullen zeker praten over de Koerdische kwestie”
Türkdoğan vervolgde: “We zien het constitutionele proces als een plaats waar oplossingen voor fundamentele kwesties worden besproken. Wanneer dit proces begint, zullen we natuurlijk de Koerdische kwestie bespreken. We zullen de eisen van de alevitische bevolking voor gelijke burgerrechten bespreken. We zullen het hebben over sociale gelijkheid tussen mannen en vrouwen als alternatief voor het concept van het gezin. We zullen het hebben over het recht op vrijheid van meningsuiting. We zullen het hebben over persvrijheid. We zullen praten over marteling en mishandeling in gevangenissen. We zullen het hebben over vrijheid voor politieke gevangenen. We zullen het hebben over economische welvaart, over een eerlijke inkomensverdeling. We zullen praten over het herstel van ons recht om de begroting op te stellen, dat wil zeggen, het recht om een begroting op te stellen die het geld van het volk teruggeeft aan het volk. We hebben veel onderwerpen waarover we moeten praten. Als iemand er niet over praat, doet hij niet aan politiek. Het proces van het maken van een grondwet is precies waar politiek wordt bedreven.”
“AKP heeft een verschuiving naar rechts en een conservatieve push met zich meegebracht”
Türkdoğan voegde eraan toe: “De AKP heeft in Turkije een verschuiving naar rechts doorgevoerd. Het heeft verschillende islamistische verwijzingen. Dit is in tegenspraak met de seculiere lijn die Turkije sinds zijn oprichting heeft gevolgd. Er is geen einde in zicht aan het proces van rechtsomwenteling en rechtsomwenteling. De terugtrekking van Turkije uit het Verdrag van Istanbul inzake de bescherming van vrouwen tegen geweld laat zien waar de AKP naartoe gaat in dit proces. Het zou een van de politieke doelen van de AKP kunnen zijn om de hoofddoek als voorwendsel te gebruiken om dit proces van grenzeloze uitbreiding van het conservatisme in een grondwet op te nemen. Ik weet niet zeker hoe andere partijen zich in dit proces gedragen. Op dit moment heeft de AKP niet de macht om dit alleen te bereiken. De andere partijen moeten eraan herinnerd worden dat als ze bereid zijn om sociale basisprincipes op te geven om hun alliantie met de AKP te behouden, als ze bereid zijn om de seculiere structuur van dit land op te geven, hun politieke identiteit ook verandert. Alles in Turkije is op een ongelooflijke manier veranderd.”
“HEDEP’s ontwerpgrondwet is klaar”
Öztürk Türkdoğan verklaarde dat de ontwerpgrondwet van HEDEP klaar was en dat veel problemen konden worden opgelost met een nieuwe grondwet. Het HEDEP-parlementslid benadrukte de democratische principes van openheid, pluralisme en participatie: “De grondwet moet beginnen met de menselijke waardigheid, met het principe van gelijkheid in termen van waardigheid en rechten. Als we het hebben over pluralisme in de democratie, dan zal de ontkenning van Koerden of van de Koerdische identiteit en de ontkenning van andere volkeren ophouden. Er moet een formulering in de grondwet komen die een einde maakt aan de ontkenning van wereldvisies en religies. Pluralisme houdt verband met deze kwesties: taalpluralisme, etnisch pluralisme, religieus pluralisme. Als we het hebben over de rechten van minderheden, dan is dit de echte grondwettelijke garantie van deze rechten. Participatie is heel belangrijk. Als je pluralisme aanvaardt, kun je de burgemeesters die door de Koerden gekozen zijn in een plaats met een grote Koerdische bevolking niet ontslaan. Dit schendt het principe van participatie. Het trustee-beleid moet worden opgegeven. Er kan geen open regering zijn als het land geregeerd blijft worden door geheime beslissingen van de Nationale Veiligheidsraad. Op dit moment doet de regering al wat ze wil. Als ze met een nieuwe grondwet naar het publiek komt, moeten de grondwettelijke beginselen die gebruikelijk zijn in moderne democratieën daarin worden verankerd. Turkije moet een weg voorwaarts uitstippelen. We moeten zo snel mogelijk zorgen voor sociale vrede. De manier om daar te komen is door onze sociale problemen aan te pakken. Het maken van een grondwet is ook een proces om daarmee in het reine te komen.”
Een ecologische en sociale grondwet zonder discriminatie
Türkdoğan benadrukte dat, naar de mening van HEDEP, een nieuwe grondwet alle rechten en vrijheden moet garanderen die zijn opgenomen in internationale overeenkomsten waarbij Turkije partij is. Het is ook essentieel om de rechten van sociale groepen en gemeenschappen in de grondwet op te nemen: “Sommige partijen in Turkije zijn het met ons eens wat betreft de rechten en vrijheden van het individu. We herinneren eraan dat Koerden, Alevieten, Arabieren, Lasis, Circassiërs en de verschillende religies en religieuze groeperingen ook rechten hebben en we willen dat deze collectieve rechten in de grondwet worden gegarandeerd. We herinneren ons dat de natuur ook rechten heeft en we zeggen dat er grondwettelijke garanties moeten zijn voor de bescherming van de natuur. We willen dat sociale stelsels verankerd worden in de grondwet zodat mensen een inkomen hebben waarmee ze een waardig leven kunnen leiden. We willen een gedecentraliseerd bestuurssysteem. Turkije heeft dit bereikt met de grondwet van 1921. Het accepteerde deze principes. We moeten stoppen met de politiek van ontkenning en samen om de tafel gaan zitten. We willen dat coëxistentie van gemeenschappen, zoals vastgelegd in resoluties van de Verenigde Naties, een grondwettelijk principe wordt. Kortom, met deze grondwet willen we de Koerdische kwestie oplossen, de rechten van de verschillende gemeenschappen garanderen, de alevitische eisen voor gelijke burgerschapsrechten waarborgen en natuurlijk ook vooruitgang boeken op het gebied van gendergelijkheid.”