- Mexico
Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de Zapatistische opstand heeft het Zapatistisch Leger voor de Nationale Bevrijding (EZLN) een nieuw voorstel ingediend in de “strijd voor het leven”. Internationalisten uit Duitsland namen ook deel aan de vieringen in Chiapas.
De bussen van de internationale karavaan slingeren al urenlang door de bergen van Chiapas. Na Ocosingo daalt de weg langzaam naar Selva Lacandona, het oostelijke regenwoudgebied. De vegetatie wordt tropischer, de wegen onverhard en de mensen langs de kant van de weg kijken verbaasd en nieuwsgierig bij het zien van de grote bussen. Af en toe kondigen borden langs de kant van de weg de locatie aan van een GAL (autonome lokale overheid), de kleinste eenheid van de nieuwe Zapatista bestuursstructuur. Uiteindelijk worden de eerste spandoeken over de weg gespannen om ons te verwelkomen bij de viering van het 30-jarig bestaan van de opstand van het EZLN.
De laatste paar honderd meter worden omzoomd door EZLN-strijders in hun typische groene en bruine uniformen. De vieringen vinden plaats in Caracol IX “Dolores Hidalgo”, een van de nieuwe administratieve centra van de Zapatistische autonomie die pas in 2019 werd opgericht. Vanaf de ingang opent het uitzicht zich over het uitgestrekte terrein van de Caracol, over de grote festivalweide naar het podium, met daarachter de vallei met bossen en maïsvelden en de volgende bergketen aan de horizon.
Ruim 5.000 mensen reisden af naar de viering, waarvan de meerderheid Zapatistas die door hun dorpen waren afgevaardigd. Opvallend is de sterke aanwezigheid van het EZLN, wat in het recente verleden minder vaak voorkwam bij vieringen. Naast internationalisten uit de hele wereld, vooral uit Europa, en solidariteitsgroepen uit Mexico, zijn ook veel leden van verschillende organisaties van het Nationaal Inheems Congres (CNI) uit het hele land aanwezig. Uit Duitsland zijn onder andere de volgende organisaties vertegenwoordigd: Initiative for Democratic Confederalism (IDK), Gemeinsam Kämpfen für Selbstbestimmung und demokratische Autonomie, Netz der Rebellion, Ya-Basta-Netz en Interventionistische Linke.
Het programma begint met basketbal- en volleybalwedstrijden, gevolgd door een hele dag toneelstukken. Elk van de twaalf zones waarin het zelfbestuur van de Zapatistas is verdeeld, presenteert een toneelstuk dat een aspect van de Zapatista geschiedenis of huidige ontwikkelingen uitbeeldt: Van de omstandigheden op de finca’s, waar hun grootouders tot aan de opstand als slaven leefden, tot de cynisch genaamde “Mayatrein” en hoe het megaproject momenteel mensen lokt met valse beloften en vervolgens alleen maar vernietiging brengt. Ze leggen op speelse wijze de nieuwe administratieve structuur uit die een paar weken geleden het systeem van goede regeringsraden verving en de “Común” (ruw vertaald: gemeenschappelijk), de nieuwe vorm van gemeenschappelijk eigendom die ze kort voor het jubileum introduceerden in Communiqué Nr. 20 en waarmee ze de voortdurende landroof en milieuvernietiging willen tegengaan.
Na de theaterstukken brengen de Zapatistas liederen en gedichten over gemeenschap, verzet, rebellie en moeder natuur. De mariachiband warmt zich op voor het enthousiaste restaurant voordat ze het podium betreden. Op een klein zijpodium wordt de marimba bespeeld, het traditionele Chiapas-instrument dat op een gigantische xylofoon lijkt en door maximaal drie mensen tegelijk wordt bespeeld. Elke avond van het vierdaagse festival dansen de mensen tot in de vroege uurtjes – het is tenslotte de eerste gelegenheid om samen feest te vieren sinds het begin van de pandemie van het coronavirus, zelfs nu de paramilitaire aanvallen blijven toenemen. De “milicianos” van het EZLN mengen zich kleurrijk onder de menigte dansers. Telkens weer merken de leden van de Europese delegatie hoe verrassend comfortabel ze zich voelen in de aanwezigheid van de vele mensen in uniform, die erg vriendelijk en gereserveerd zijn voor militairen.
De avond van 31 december begint ook met dansen, maar dit wordt een uur of twee voor middernacht onderbroken om het festivalterrein vrij te maken voor een parade van het EZLN. Met de veel beschreven stilte van het Zapatistische leger, stellen ongeveer 1000 strijders zich plotseling op op het plein. Ze marcheren in pas en slaan met hun stokken tegen elkaar – begeleid door cumbia. Op de Mexicaanse ska-klassieker “La Carencia” springen de vrouwen, die tot nu toe als een blok tegenover de veel talrijkere mannen stonden, plotseling uitgelaten over de weide .Dan rennen ze allemaal het veld af en vormen een ring rond het publiek voor de duur van de volgende toespraak.
Subcomandante Moisés, woordvoerder van het EZLN, spreekt eerst in het Tseltal en herhaalt de toespraak daarna in het Spaans. Het is direct en duidelijk geformuleerd in zijn gebruikelijke stijl, maar het is onverwacht kort gezien de historische datum. Het bevat ook weinig nieuws als je de publicaties van de afgelopen weken hebt gelezen. Het is echter des te duidelijker in zijn kracht en focus: de Común wordt opnieuw aangesproken als een derde vorm van landeigendom. Families bezitten nog steeds het land dat ze nodig hebben voor hun eigen levensonderhoud, evenals het collectieve eigendom van de Zapatistische organisatie, zoals de vee- en koffiecoöperaties. Beide – familiebezit en collectief bezit – blijven onaangeroerd. De “Común”, ook bekend als het “land van niemand, land van allen”, wordt nu gecreëerd uit voorheen ongebruikte delen van het land die tijdens de opstand van 1994 opnieuw zijn toegeëigend. Niet alleen de Zapatistas, maar de hele “pueblo” (volk/dorp) bepaalt hoe ze worden gebruikt. Het doel is om te leren hoe je collectief kunt werken buiten de Zapatistische organisatie om en om een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid voor de aarde en de natuur te ontwikkelen om de overexploitatie door grote bedrijven en regeringen tegen te gaan. Mensen van over de hele wereld worden uitgenodigd om samen met de Zapatistas te werken aan de “Tierra Común”. Maar, zoals Moisés nog eens benadrukt: “We hebben niemand nodig die ons politieke lessen komt geven over het kapitalisme – het is zo makkelijk en duidelijk om te zien hoe het werkt dat het ieders verantwoordelijkheid is als ze het niet willen zien.” Wat wel welkom is, is praktische kennis “voor het leven”.
Dat is het mooie deel van de toespraak. De andere focus is veel somberder. Het wordt meteen aan het begin duidelijk, wanneer Subcomandante Moisés uitlegt dat geen van de Zapatistas zijn plicht al heeft vervuld – alleen degenen die zijn gevallen. Tegen het einde wordt hij nog duidelijker: “We hoeven de soldaten en slechte regeringen niet te doden, maar als ze komen, zullen we onszelf verdedigen.” Deze uitspraken passen bij de sterke aanwezigheid van het EZLN en hun grote parade. Het feit dat Galeano, bekend om zijn poëzie, onlangs werd omgedoopt van Subcomandante (woordvoerder) tot Kapitein (El Capitán) en niet eens sprak tijdens de hele viering – hij zat gewoon op de achtergrond zijn pijp te roken – dit alles spreekt voor zich: de Zapatistas bereiden zich voor op de “storm”, zoals ze het noemen. Ze zien moeilijke tijden voor zich en zijn bereid – hoezeer ze ook een militaire escalatie willen vermijden – om zich zo nodig weer met wapens te verdedigen. Gezien de escalaties en aanvallen van de afgelopen jaren lijkt dat punt niet meer ver weg.
De volgende dag, op 1 januari 2024, precies dertig jaar nadat de Zapatistas de wereld verrasten met hun opstand, gaat de viering verder. Nadat alle Zapatista bijdragen zijn geleverd, presenteren de internationale gasten liederen, poëzie, dans en theatervoorstellingen. De Europese delegatie zingt enkele militante liederen. Groeten van de vrouwenverdedigingseenheden YJŞ uit Şengal en de YPJ uit Rojava feliciteren de belangrijke verjaardag. Een lied ter nagedachtenis aan de Duitse internationalist Michael Panser (Bager Nujiyan), die in Koerdistan stierf, werd ook uitgevoerd. Zijn zoektocht naar echte utopieën had hem zelf naar Chiapas gebracht. Kort voordat hij in 2018 sneuvelde, stuurde hij vanuit de Koerdische bergen een brief over het 25-jarig bestaan van de Zapatistische opstand, waarin hij de parallellen van de gemeenschappelijke strijd benadrukte.
Tijdens de tweede parade van het EZLN doet een Zapatista-kind op een fietsje zijn ronde op het podium, bijna volledig onopgemerkt door het publiek – maar het is een krachtig symbool. Het loopt door alle twintig huidige communiqués en staat voor de toekomst van de Zapatista pueblos, voor de komende zeven generaties waar ze in hun huidige plannen aan denken. Zoals altijd verliezen de Zapatistas, ondanks alle duisternis, de hoop niet uit het oog en presenteren ze met de “Común” opnieuw een verrassend, concreet voorstel over hoe de voortdurende vernietiging niet alleen kan worden afgeremd, maar ook hoe er iets beters voor in de plaats kan komen. Want niet alleen de Zapatistas, maar ook veel leden van de delegatie zien de noodzaak om de verbinding met de aarde te herstellen: De verbinding met de aarde herstellen, het land met onze eigen handen bewerken en ons collectief verantwoordelijk voelen voor het land is fundamenteel om de vernietiging van de natuur een halt toe te roepen, ons als gemeenschappen duurzaam te organiseren en een “collectief hart” te ontwikkelen.
Bron: ANF