- Turkije
Gülseren Yoleri is medevoorzitter van de mensenrechtenorganisatie IHD in Istanbul, Turkije. Het isolement in de gevangenissen wordt steeds dramatischer, waarschuwt ze. Steeds meer gevangenen worden ziek of overlijden onder verdachte omstandigheden.
De situatie van zieke gevangenen in Turkije is dramatisch. Keer op keer komen gevangenen uit de gevangenissen, in het beste geval, in doodskisten. Onlangs stierf de politieke gevangene Tahir Güldal, die aan kanker leed, op 9 december, 13 dagen na het uitzitten van zijn straf. Güldal was eerder vastgeketend aan een bed in het ziekenhuis. Voor veel gedetineerden wordt de vrijlating herhaaldelijk uitgesteld na het verstrijken van de reguliere gevangenisstraf. Verantwoordelijk hiervoor is onder meer de boetewetgeving, die gevangenen verplicht spijt te hebben van hun misdaden waarvan ze worden beschuldigd. Met deze regeling worden met name politieke gevangenen hard getroffen.
‘Isolatie is de oorzaak van de stijging van ziektes in de gevangenis’
Gülsen Yoleri, medevoorzitter van het IHD kantoor in Istanbul en initiatiefnemer van de zogenaamde “F-sessies”, een protestactie die elke zaterdag aandacht vraagt voor de situatie van zieke gevangenen op het Taksim-plein, roept op tot een dringende oplossing voor het probleem omtrent de dramatische situatie in de gevangenissen.
De lijst van ernstig zieke gevangenen wordt steeds langer, legt Yoleri uit, wijzend op de slechte omstandigheden in de gevangenissen en met name de aanscherping van het isolement als oorzaak. De F-type gevangenissen spelen hierin een belangrijke rol. Deze verandering begon op Imrali, zegt de mensenrechtenactivist en vervolgt: “Toen we de effecten van het isolatiesysteem op de gevangenen onderzochten vóór de bouw van de F-type gevangenissen als IHD, ontdekten we dat isolatie werd gebruikt als martelmethode in de gevangenissen en het veroorzaakt zowel fysieke als psychologische achteruitgang bij de gevangenen. We hebben gezien dat isolatie vooral psychosomatische aandoeningen veroorzaakt, die zich fysiek vertalen in ernstige ziekten zoals kanker en maagzweren.”
Solidariteit helpt gevangenen – isolatie zou de solidariteit moeten doorbreken
Yoleri waarschuwt dat naast isolatie in gevangenissen, ondervoeding, slechte ventilatie en hygiëne, gebrek aan toegang tot schoon water en stress ook bijdragen aan de snelle progressie van ziekten. De enige positieve factor tegen deze ziekten is solidariteit. Er zijn minder ziektes in gedeelde kamers dan onder isolatieomstandigheden. Het isolement is juist gericht tegen deze solidariteit. De IHD-vertegenwoordiger beschrijft verder dat de gevangenen herhaaldelijk medicatie wordt geweigerd, ze niet worden opgenomen in ziekenhuizen, en als dit gebeurt, worden zelfs de onderzoeken in handboeien uitgevoerd en zijn ze dus marteling voor de gevangenen.
‘Isolatie wordt erger’
In plaats van isolatiemarteling af te schaffen, wordt het geïntensiveerd. Ook Yoleri constateert dit en meldt dat de nieuwe gevangenistypen S en Y verscherpte isolatie-gevangenissen zijn, waarin met name gedetineerden met een verzwaarde levenslange gevangenisstraf worden ondergebracht. Er worden echter al levenslange gevangenisstraffen opgelegd voor de vrijheid van meningsuiting, die kan worden aangemerkt als een “terroristisch misdrijf”. Deze gevangenissen worden dan ook voornamelijk bezet door politieke gevangenen.
Verdachte sterfgevallen achter de tralies
Yoleri waarschuwt dat isolatie de menselijke natuur als een sociaal wezen rechtstreeks aantast, waarbij hij de vele verdachte sterfgevallen in isolatiecellen opmerkt: “Een persoon wordt bijvoorbeeld gearresteerd en dezelfde dag nog beschuldigd van zelfmoord. Juist deze isolatievoorwaarden zijn de reden waarom al deze sterfgevallen als verdacht moeten worden aangemerkt. Want er zijn geen getuigen en de manier waarop de incidenten zijn gebeurd, suggereert een andere verdenking dan zelfmoord – zoals in het geval van Garibe Gezer. Ze zei dat ze onder druk werd gezet en gemarteld, dat ze haar wilden vermoorden, en riep om hulp. Isolatie leidt daarom, als martelmethode, tot ziekte en dood.”
‘Procedure schorsing handhaving moet anders’
Yoleri benadrukt dat zowel het vereiste van een advies van het beruchte Instituut voor Forensische Geneeskunde (ATK), geregeld in artikel 16 van de Gevangeniswet, als de procedure om vast te stellen of de persoon een veiligheidsrisico vormt, een groot obstakel vormen voor zieke gedetineerden. Ze legt uit: “Zelfs als het forensisch instituut besluit dat ze ongeschikt zijn voor detentie, worden veel zieke gevangenen om veiligheidsredenen niet vrijgelaten. Abdullah Turan is in dit opzicht een van de meest drastische voorbeelden.
Hoewel hij vanaf de nek verlamd is en de ATK een advies heeft uitgebracht waarin staat dat hij niet in de gevangenis kan blijven, is de schorsing lang afgewend omdat politie en aanklagers beweerden dat hij een gevaar vormde voor de samenleving. Het gaat hier dus niet om de bedreiging van Turan voor de samenleving, maar om de openlijk vijandige houding van de politie. Als er sprake is van ziekte en een verklaring stelt dat de gedetineerde ongeschikt is voor detentie, moet de straf worden opgeschort zodat de gedetineerde buiten kan blijven tot hij hersteld is.”
‘We verwachten een onmiddellijke correctie, geen uitsteltactiek’
Yoleri herinnerde eraan dat minister van Justitie Bekir Bozdag (AKP) plannen aankondigde om een nieuw regime voor zieke gevangenen in het leven te roepen. Ze benadrukte dat er al drie maanden niets van dien aard was gebeurd. Alleen al in de eerste elf maanden van dit jaar stierven 61 gevangenen, velen onder verdachte omstandigheden. Yoleri dringt er bij de procureur-generaal op aan: “Houd u aan uw belofte, we verwachten een correctie, geen vertragingstactiek.”