- Zwitserland
De historische verklaring “Vrede en Democratische Samenleving” van Abdullah Öcalan op 27 februari markeerde een nieuwe fase in het debat over een democratische oplossing voor de Koerdische kwestie in Turkije. Met deze krachtige oproep trok de heer Öcalan de aloude bewering van de Turkse staat dat “er geen Koerdische kwestie is, alleen een terrorismeprobleem” fundamenteel in twijfel, en gaf hij duidelijk de historische waarheid en legitimiteit van de kwestie aan. Zijn verklaring kreeg veel aandacht, niet alleen in Turkije en in heel Koerdistan, maar ook op het internationale toneel. In verklaringen van verschillende platforms werd het manifest van Öcalan verwelkomd en werd benadrukt dat de Turkse staat concrete en democratische stappen moet nemen om ervoor te zorgen dat de oproep wordt beantwoord met echte betrokkenheid.
Senator Carlo Sommaruga, lid van de Zwitserse Raad van Staten en nauw betrokken bij de ontwikkelingen in Turkije en het Midden-Oosten, sprak met ANF Nieuwsagentschap over de verklaring van Öcalan, de huidige politieke sfeer in Turkije en de verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap om een democratische oplossing voor de Koerdische kwestie te steunen.
Een belangrijke oproep
Hoe beoordeelt u, als politicus die de ontwikkelingen in het Midden-Oosten op de voet volgt, de oproep “Vrede en Democratische Samenleving” van de Koerdische volksleider Abdullah Öcalan?
Om eerlijk te zijn, moet ik toegeven dat ik verrast was door de oproep van de heer Öcalan, maar ik geloof dat wat hij vandaag gedaan heeft de juiste is. Ik zie deze oproep als essentieel voor het eindelijk oplossen van de institutionele crisis en voor het verminderen, of zelfs volledig beëindigen, van het geweld waar het Koerdische volk in Turkije mee te maken heeft. Daarom beschouw ik het als een uiterst belangrijke oproep, een oproep die onder normale omstandigheden een vredesproces, sociale integratie en een gezonder functioneren van de democratische instellingen op gang zou kunnen brengen. Op dit moment betreur ik het dat president Erdoğan en zijn regering deze kans nog steeds niet hebben gegrepen om niet alleen een proces met de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) op gang te brengen, maar ook met bredere maatschappelijke krachten, om duurzame vrede in Turkije te brengen.
Het grootste probleem in Turkije is het verlangen van Erdoğan om aan de macht te blijven
Zoals u al zei, heeft de Turkse staat, ondanks de tijd die is verstreken sinds de historische oproep, nog steeds geen concrete stappen ondernomen. Denkt u dat de staat echt klaar is voor een duurzaam vredesproces met de Koerden? Wat zijn uw gedachten?
Naar mijn mening is het grootste probleem in Turkije op dit moment het absolute verlangen van president Erdoğan om aan de macht te blijven. Als het vredesproces en de sociale stabiliteit bijdragen aan het versterken van zijn positie, zal hij het steunen. Maar als zo’n proces leidt tot de opkomst van andere politieke krachten of nieuwe publieke figuren, dan zal hij zich daar met alle mogelijke middelen tegen verzetten, of dat nu via politieke of zelfs onwettige methoden is. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe militaire offensieven tegen Syrië. Kortom, er zijn geen garanties. Op dit punt denk ik dat alleen door de mobilisatie van het maatschappelijk middenveld in Turkije, dat wil zeggen de burgers, Erdoğan kan worden gedwongen om van koers te veranderen. Dat kan door een vredesdialoog op gang te brengen of door prominente politieke gevangenen vrij te krijgen, met name de burgemeester van Istanbul.
De onderhandelingen moeten beginnen
De oproep van Öcalan op 27 februari werd al snel gevolgd door een verklaring van de PKK, waarin zij zich bereid verklaarden de wapens neer te leggen. Ze benadrukten echter ook dat ze bepaalde stappen van Turkije verwachten. Welke wettelijke of politieke acties zijn nodig om dit proces te doen slagen?
Ik denk dat het belangrijk is om voorzichtig te zijn met de term “Turkije”. Turkije is een geheel dat bestaat uit al zijn burgers, van degenen die in afgelegen uithoeken van Anatolië wonen tot degenen in de grote steden. Daarom is het nauwkeuriger om specifiek over de president en de regering te spreken. De eerste stap moet de instelling van een permanent staakt-het-vuren zijn en de start van een dialoogproces, ook al begint dat in het buitenland. Voordat er zelfs maar over onderhandelingen gesproken kan worden, moet er een dialoog op basis van vertrouwen op gang worden gebracht, en vervolgens moeten er delegaties worden gevormd die in staat zijn om te onderhandelen. Ik denk niet dat dit binnen Turkije kan plaatsvinden, en ik denk ook niet dat het in dit stadium via officiële kanalen kan gebeuren. Wat in het begin nodig is, zijn informele, vertrouwelijke en snelle contacten.
Daarom zou Zwitserland Turkije kunnen wijzen op de noodzaak om een dergelijk proces op gang te brengen. Het zou ook, zoals het in het verleden in andere regio’s heeft gedaan, kunnen aanbieden als gastheer op te treden bij de besprekingen. Op verzoek zou het zelfs gekwalificeerde diplomaten kunnen sturen om het onderhandelingsproces te begeleiden. Turkije heeft al eerder een dergelijk proces meegemaakt. Ongeveer tien jaar geleden werden in Oslo onderhandelingen gestart tussen de regering en de PKK. Ik denk dat het nu tijd is om een soortgelijk proces nieuw leven in te blazen, een proces dat zowel de belangen van de Turkse burgers als die van de regering en de instellingen van het land dient.
Zwitserland kan een rol spelen
Zou Zwitserland een bemiddelende rol kunnen spelen tussen de twee partijen?
Ja, waarom niet. Zoals u weet heeft Zwitserland een dubbele functie. Ten eerste heeft het de infrastructuur en de capaciteit om gastheer te zijn voor degenen die deelnemen aan dergelijke gesprekken. Dit kan natuurlijk ergens langs het meer van Genève zijn, in Genève, Lausanne of Montreux, maar het kan ook plaatsvinden in de Duitstalige gebieden van Zwitserland. Davos zou bijvoorbeeld een optie kunnen zijn, maar niet tijdens het World Economic Forum (WEF). Met andere woorden, Zwitserland biedt veel geschikte en discrete locaties voor vertrouwelijke bijeenkomsten, wat uiterst belangrijk is.
Ten tweede kan Zwitserland zeer competente personen aanwijzen om de besprekingen te vergemakkelijken. Zwitserland heeft een actieve rol gespeeld in het proces dat heeft geleid tot het vredesakkoord in Colombia. Die besprekingen vonden plaats in Cuba en Zwitserland was, naast Noorwegen, een van de landen die hebben bijgedragen aan het mogelijk maken van dat akkoord.
Öcalans vrijheid zou een teken van oprechtheid zijn
In veel vredesprocessen over de hele wereld heeft de vrijlating van historische figuren gediend als een keerpunt. Nelson Mandela in Zuid-Afrika is een bekend voorbeeld. Zou Turkije een soortgelijke aanpak kunnen hanteren voor de heer Öcalan?
Ik denk dat de vrijlating van de heer Öcalan vandaag heel belangrijk is. U noemde verschillende vredesprocessen, maar het meest voor de hand liggende voorbeeld dat iedereen te binnen schiet is Zuid-Afrika. De vrijlating van Mandela opende de weg voor een vredesproces. Net als Mandela is Öcalan een historische figuur die alom erkend en gerespecteerd wordt door het Koerdische volk. Zijn vrijlating zou daarom een krachtig signaal zijn. Ik geloof niet dat het door de Turkse regering zou worden opgevat als een terugtrekking of een teken van zwakte. Integendeel, de vrijlating van Öcalan zou een demonstratie zijn van kracht en zelfvertrouwen van de huidige regering, zowel van de president als van de regering. Het zou laten zien dat ze zelfverzekerd genoeg zijn om een vredesproces te leiden.
Iets soortgelijks zagen we in Colombia. Sommige leden van gewapende nationale bevrijdingsbewegingen werden vrijgelaten voordat ze hun straf hadden uitgezeten, niet als onderdeel van een amnestie, maar om hen in staat te stellen als bemiddelaars op te treden en kanalen te openen voor een dialoog met de regering. Dus ja, de vrijlating van Öcalan zou heel belangrijk zijn. Zoals ik al zei, zou het geen nederlaag voor de regering zijn, noch een directe overwinning voor het Turkse publiek. Op persoonlijk vlak zou het het einde betekenen van een lange periode van lijden voor Öcalan zelf. En ja, het zou het begin van een vredesproces kunnen betekenen.
Het aanwijzen van de PKK door Europa is een politieke beslissing
U noemde het belang van internationale steun voor het proces. Europa houdt de PKK echter nog steeds op de lijst van terroristische organisaties. Veel deskundigen beweren dat deze positie een obstakel vormt voor het vredesproces. Wat is uw mening hierover?
In de meeste gevallen is het bestempelen van een organisatie als “terroristisch” een zeer politieke beslissing. De echte vraag is: pleegt de organisatie daadwerkelijk terroristische daden, dat wil zeggen gewapende aanvallen gericht op burgers? Dat zou het fundamentele criterium moeten zijn. Als er inderdaad sprake is van massale aanvallen die specifiek gericht zijn op burgers, dan is er sprake van een terroristische organisatie. Persoonlijk ben ik echter van mening dat zelfs wanneer we te maken hebben met groepen die de meest gewelddadige middelen hebben gebruikt of oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan, er nog steeds ruimte moet zijn voor dialoog. Zulke groepen als “terroristisch” bestempelen op een manier die alle communicatiekanalen afsluit is contraproductief. Ongeacht wie de actor is, er moet altijd een dialoog mogelijk zijn.
Zwitserland heeft bijvoorbeeld bepaalde organisaties in Turkije niet aangewezen als terroristische groeperingen. Hierdoor kan de Zwitserse diplomatie, indien nodig, contact leggen met zowel de Turkse regering als deze organisaties en een bemiddelende rol spelen. Op die manier kan een dialoog op gang worden gebracht en kunnen oplossingen worden gezocht op basis van het recht en respect voor de mensenrechten. Dit moet volgens mij het algemene kader zijn dat we in overweging nemen.
Erdoğan wil de ‘democratische dreiging’ wegnemen
De regering Erdoğan heeft af en toe aangegeven bereid te zijn om met de Koerden te onderhandelen, maar valt tegelijkertijd de belangrijkste oppositie, de Republikeinse Volkspartij (CHP) aan. De burgemeester van de stad Istanbul, Ekrem Imamoğlu, is ook gearresteerd. Hoe interpreteert u de houding van Erdoğan?
Zoals ik aan het begin van ons gesprek al zei, is het grootste probleem van Erdoğan op dit moment zijn persoonlijke wens om aan de macht te blijven. En hij is bereid alles te doen om dat te bereiken. Eerst creëerde hij de perceptie van een externe dreiging. Daarna sprak hij over “interne bedreigingen”. Nu probeert hij wat hij ziet als een democratische bedreiging te elimineren. Om zijn macht en privileges te beschermen, vooral de economische belangen van de mensen in zijn inner circle, lijkt Erdoğan bereid om de principes van de rechtsstaat te negeren en geen respect te tonen voor democratische instellingen. Toch kampt Turkije vandaag met een ernstige economische crisis en zijn het de middenklasse en de lage inkomens die het meest te lijden hebben.
Vrede kan niet worden besproken in een ondemocratische omgeving
Kan een vredesproces echt worden nagestreefd in een ondemocratische omgeving? De PKK heeft zich bereid verklaard tot vrede. Maar deze aankondiging komt op een moment dat Turkije een openlijk antidemocratische periode doormaakt. Hoe kan er onder deze omstandigheden over een vredesproces worden gesproken?
Naar mijn mening gaat het er bij een vredesproces niet alleen om te zeggen “we leggen de wapens neer” of “we beëindigen het gewapende conflict”. Het is een veelomvattend proces. Het vereist meer dan alleen de erkenning dat wapens niet langer als conflictmiddel mogen worden gebruikt. Het houdt ook in dat de politieke strijd met democratische middelen wordt gevoerd, dat de politieke instellingen worden gerespecteerd en dat het rechtssysteem niet wordt gebruikt als middel om de oppositie te onderdrukken. Maar als de Turkse regering vandaag niet bereid is om een dergelijk vredesproces aan te gaan, en ik denk dat dit grotendeels te wijten is aan Erdogans vastberadenheid om aan de macht te blijven, dan staan we voor een ernstig probleem. Onder deze omstandigheden kan er geen echt vredesproces op gang komen. De enige hoop ligt bij de burgers zelf.
Mensen in heel Turkije kunnen druk uitoefenen door burgerlijke mobilisatie, door protesten. Vandaag zie ik opmerkelijke moed, vooral onder de jeugd, maar ook breder onder het publiek. Ondanks Erdogans repressie en politiegeweld gaan mensen de straat op en riskeren ze zware gevangenisstraffen. Deze volksbeweging zal misschien niet noodzakelijk leiden tot de val van Erdoğan, maar er is hoop dat ze op zijn minst de democratische normen weer in werking kan stellen.
Anders worden we geconfronteerd met een dictatuur die zich verschuilt achter een democratische façade, en dat is in werkelijkheid niet veel anders dan wat we zien in Rusland of in sommige andere delen van de wereld.
Is er nog iets dat u ter afsluiting zou willen toevoegen?
Ik wil mijn bewondering uitspreken voor de burgers in Turkije die vandaag de straat op gaan om de democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten te verdedigen. Met dit interview wil ik hen een boodschap van solidariteit sturen en hen laten weten dat ze niet alleen staan. Hier in Zwitserland, zowel in het parlement als in het dagelijks leven, zijn er democratische en ondersteunende krachten die achter hen staan. Ik hoop van harte dat de democraten in Turkije, of ze nu Koerdisch of Turks zijn, hun doelen bereiken en dat ze op een dag de kans krijgen om in een echt democratisch land te leven. Een land waar iedereen in vrede kan leven, waar verschillen, religies, levenswijzen en culturen worden gerespecteerd. Ik geloof dat dit de beste uitkomst zou zijn voor Turkije. En ik hoop echt dat deze krachtige beweging van het volk de deur naar zo’n toekomst zal openen.
Bron: ANF